Historia

1949 Zakłady powstały na terenie zniszczonej działaniami wojennymi niemieckiej fabryki. Rządowa decyzja o utworzeniu od 1 stycznia 1949 r. Zakładów Przemysłu Azotowego „Kędzierzyn” z siedzibą w Bierawie zapadła w 1948 r., a działalność produkcyjną rozpoczęto w 1954 r. Uruchomiono wtedy pierwsze instalacje ciągu nawozowego, m.in. wytwórnie amoniaku, kwasu azotowego i saletrzaku.

1950 Rok później wprowadzono do eksploatacji pierwsze wytwórnie produktów organicznych: bezwodnika ftalowego, wosków, aminoplastów i kwasów tłuszczowych. W 1954 r. zbudowano elektrociepłownię. Drugą linię ciągu nawozowego uruchomiono w 1957 r. Powstały wówczas instalacje mocznika, stężonego kwasu azotowego i nitroz.

1960 W latach 60. oddano do eksploatacji instalacje azotynu i azotanu sodowego, formaliny, klejów mocznikowo-formaldehydowych, estrów ftalowych, mocznika II, bezwodnika ftalowego II, dwucjandwuamidu i melaminy.

1970 W latach 70. usprawniono instalację kwasu azotowego, uruchomiono wytwórnię alkoholi tłuszczowych i amin, argonu, bezwodnika ftalowego III, bezwodnika maleinowego, formaliny II i III. W 1978 r. zmieniono bazę surowcową do produkcji amoniaku – koksu zastąpiono gazem ziemnym – poprzez uruchomienie instalacji ciśnieniowego półspalania metanu.

1980 Na początku lat 80. wyłączono zużyte i uciążliwe dla środowiska instalacje: bezwodnika ftalowego I i mocznika I oraz uruchomiono nową produkcję środków powierzchniowo czynnych. W drugiej połowie lat 80. przekazano do eksploatacji wytwórnię gazu syntezowego i czystego wodoru oraz nowoczesną wytwórnią alkoholi OXO (2-etyloheksanolu, n-butanolu i izo-butanolu), która dając od początku produkty o najwyższej jakości, osiągnęła zdolność produkcyjną 150 000 t/r. i stała się najważniejszym źródłem przychodów oraz centrum nowego obszaru biznesu – komponentów tworzyw sztucznych. Uruchomiono również wytwórnię klejów mocznikowych tzw. SALMAG. Oddano do eksploatacji instalację granulacji mechanicznej saletrzaku o wyjątkowych parametrach jakościowych, wytrzymałościowych i wysiewnych, któremu nadano nazwę Salmag. Stał się on marką-wizytówką Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. Wyłączono tym samym inną, przestarzałą i uciążliwą instalację saletrzaku. W tym okresie zrealizowano też kilka inwestycji proekologicznych. Między innymi wykonano bezpieczne składowisko toksycznych odpadów produkcyjnych.

1990 Lata 90. to czas wielu przemian w Zakładach. Przede wszystkim to początek procesu transformacji gospodarczej w kraju i konieczność dostosowania sposobu funkcjonowania firmy do realiów rynkowych. To również czas wzmożonych działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego. 1 stycznia 1992 r. w wyniku komercjalizacji Zakłady przekształciły się z przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa o nazwie Zakłady Azotowe Kędzierzyn Spółka Akcyjna. Na początku lat 90. wyłączono instalację stężonego kwasu azotowego i nitroz, a także węzła rozfrakcjonowania gazu koksowniczego. W elektrociepłowni zakończono montaż nowych, sprawniejszych elektrofiltrów. Oddano do eksploatacji nową, wyposażoną w skomputeryzowany, rozproszony system sterowania instalację oczyszczania gazu syntezowego, ukończono budowę centralnej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, o wysokiej skuteczności redukcji zanieczyszczeń odprowadzanych do rzeki Odry. Zakończono kompletowanie Bazowego Automatycznego Systemu Kontroli Imisji (BASKI) zanieczyszczeń do atmosfery, obejmującego zasięgiem teren spółki i jej okolic. Została uruchomiona nowoczesna instalacja syntezy amoniaku, która zastąpiła 17 przestarzałych jednostek wytwórczych. Wprowadzono nowy wówczas skomputeryzowany system sterowania procesem produkcyjnym, a także inne nowoczesne rozwiązania technologiczne i aparaturowe. Dobudowanie zbiornika magazynowego amoniaku stworzyło możliwość elastycznego obciążania wytwórni w zależności od sytuacji rynkowej. W układzie zbiorczego oczyszczania ścieków przeprowadzono istotną modernizację, polegającą na zawróceniu i wykorzystaniu wód deszczowych do przygotowania wody przemysłowej. Spółka przystąpiła do Programu Responsible Care (jej polski odpowiednik to Program „Odpowiedzialność i Troska") i w dowód uznania zasług w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa technicznego otrzymała prawo używania logo tego programu. Zakupiono także wytwórnię kwasu azotowego. Jej uruchomienie umożliwiło zatrzymanie starej instalacji, emitującej szkodliwe zanieczyszczenia. W tymże roku zorganizowaną na wielką skalę kampanią reklamową w prasie, radiu i TV i zapoczątkowano realizację strategii upowszechniania marki Salmag. Kampania odniosła sukces. Jej skuteczność potwierdziło gwałtowne zainteresowanie produktem, a efektywność w postaci rozpoznawalności marki była widoczna przez wiele lat. Kampanię powtórzono w następnym roku dla kolejnego członu markowej rodziny – Salmagu z borem, z równym sukcesem

1995 W drugiej połowie lat 90. zmodernizowano wytwórnię alkoholi OXO. Dostawa urządzeń, montaż i rozruch były dziełem pracowników spółki, a technologia produkcji gazu syntezowego dla wytwórni została opracowana na miejscu, wspólnie z Instytutem Nawozów Sztucznych w Puławach. Koncentrując się na realizacji projektu OXO, przeprowadzono jednocześnie usprawnienia technologiczne w instalacjach produkcyjnych bezwodnika ftalowego oraz ftalanu dwuoktylowego (FDO). Doprowadziły one do poprawy jakości tych produktów i zwiększenia zdolności produkcyjnej wytwórni FDO. Został podpisany kontrakt z BOC Gazy Polska na dostawy tlenu i azotu z nowej, wybudowanej i eksploatowanej przez inwestora instalacji rozdziału powietrza. Została także przekazana do produkcji nowa wytwórnia dwutlenku węgla. Uzyskiwany produkt charakteryzuje się najwyższymi parametrami czystości, otrzymał m.in. certyfikat jakości Coca-Coli. Zakończono montaż sieci światłowodowej, zapewniającej nowoczesne połączenia wewnętrzne oraz dostęp ZAK S.A. do światowych sieci komputerowych. Wdrożono też nowoczesny zintegrowany system komputerowego wspomagania zarządzania (SAP R/3), obejmujący finanse i księgowość, zarządzanie majątkiem trwałym, rachunek kosztów i controlling, gospodarkę materiałową, planowanie produkcji, sprzedaż i dystrybucję oraz zarządzanie kadrami i płacami. Prace nad wdrożeniem systemu jakości zaowocowały uzyskaniem przez ZAK S.A. certyfikatu systemu jakości zgodnego z wymaganiami normy PN ISO 9002. Wprowadzono System Tożsamości Wizualnej oparty na zmodernizowanym znaku firmowym. Ukończono drugą linię granulacji mechanicznej nawozów saletrzanych, która pozwala produkować granulowane nawozy saletrzane o najwyższych parametrach użytkowych i standardzie, jaki dotychczas miały tylko Salmagi. Po wieloletnich i uwieńczonych powodzeniem działaniach minimalizujących wpływ Zakładów na środowisko, skreślono spółkę z listy najbardziej uciążliwych przedsiębiorstw. Pod koniec lat 90. zbudowano instalację doświadczalno-produkcyjną trimetylolopropanu (TMP) w celu opracowania własnej technologii produkcji TMP w oparciu o bazę surowcową dostępną w ZAK S.A. Przeprowadzono modernizację wytwórni klejów mocznikowych. Polegała ona na dobudowaniu nowoczesnej linii, która miała służyć do produkcji żywic klejowych o podwyższonej jakości produktów i lepszych wskaźnikach zużycia surowców i energii, w różnych wariantach asortymentowych, zależnie od zapotrzebowania klientów. Zabudowano układ wyłapywania benzenu, surowca stosowanego do produkcji bezwodnika maleinowego, z przestrzeni gazowej zbiorników.

2000 Na początku 2000 r. wdrożono nowe zasady zarządzania wraz z nową strukturą organizacyjną pod nadzorem firmy konsultingowej Gemini Consulting. W wyniku restrukturyzacji organizacyjnej powołano do życia system jednostek biznesu. Wyodrębniono pięć jednostek biznesowych oraz Jednostkę Biznesowo-Usługową Energetyka, a także określono poziomy zarządzania: strategiczny, podstawowy i pomocniczy. Zakończono modernizację głównych obiektów wytwórni alkoholi OXO. Przygotowano również instalację do produkcji nowego plastyfikatora – ftalanu dwuizobutylowego, rozszerzając tym samym ofertę komponentów tworzywowych. Rozpoczęto budowę nowej młynowni surowców mineralnych do produkcji nawozów. Wydzielono następne spółki córki na bazie dotychczasowych służb remontowych i pomiarowych, a także transportu kolejowego oraz hotelu i ośrodka wczasowego. W dniach 21-23 lipca 2003 r. w Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A. odbył się audyt certyfikujący zgodność z normami PN-EN ISO 9001:2001 oraz PN-N-18001:1999 zintegrowanego systemu zarządzania (jakość i bezpieczeństwo) przeprowadzony przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji, który zakończył się wydaniem pozytywnej oceny. Ponadto w 2003 r. nastąpiło wydzielenie ze struktury ZAK S.A. Wydziału Badawczo-Produkcyjnego i utworzenie z dniem 8 sierpnia 2003 r. spółki CHEMZAK. ZAK S.A. aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do tworzenia parku przemysłowo-technologicznego w Kędzierzynie-Koźlu. Produkowana w Kędzierzynie saletra amonowa magnezowo-wapniowa uzyskała certyfikat bezpieczeństwa. Dzięki zastosowaniu unikalnej technologii produkt uznany za spełniający kryteria bezpieczeństwa, czyli przestał być klasyfikowany jako materiał niebezpieczny. 23 września 2003 r. pod adresem www.zak.com.pl rozpoczął funkcjonować nowy korporacyjny serwis internetowy Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. w nowatorskiej, przyjaznej dla odwiedzających formule. Serwis został opracowany z myślą o wygodzie partnerów, potencjalnych klientów, dziennikarzy i wszystkich osób, które zechcą odwiedzić stronę spółki. W 2004 r. kontynuowano działania przygotowujące ZAK S.A. do udziału w „Strategii restrukturyzacji i prywatyzacji sektora tzw. Wielkiej Syntezy Chemicznej” oraz prace przygotowujące ZAK S.A. do funkcjonowania na wspólnym rynku po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Przedstawiciele ZAK S.A. uczestniczyli w opracowywaniu Przewodników Metodycznych BAT dla przemysłu chemicznego oraz kształtowaniu prawodawstwa związanego z pakietem REACH. W marcu 2004 r. zatwierdzono „Doraźny Program Naprawczy ZAK S.A. na 2004 rok”. Od kwietnia 2004 r. zaczął obowiązywać nowy Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy. W tym też czasie zatwierdzono „Plan Restrukturyzacji na 2004 rok” oraz „Program Rozwoju ZAK S.A. na lata 2005-2010”. W maju 2004 r. uzyskano „Znak WE” dla wszystkich produkowanych nawozów. We wrześniu 2004 r. sprzedano Zakładom Azotowym w Tarnowie-Mościcach S.A. licencję na know-how mechanicznej granulacji nawozów saletrzanych. W listopadzie 2004 r. uzyskano zgodę na przystąpienie ZAK-u do Kędzierzyńsko-Kozielskiego Parku Przemysłowego sp. z o.o. i objęcie udziałów w kapitale zakładowym tej spółki. Również w listopadzie 2004 r. Rada Ministrów wyraziła zgodę na wniesienie 80% akcji ZAK S.A. do Nafty Polskiej S.A. oraz przyjęła „Rekomendację ścieżki realizacji strategii restrukturyzacji i prywatyzacji sektora Wielkiej Syntezy Chemicznej”. W grudniu 2004 r. ZAK S.A. uzyskały dwie nowe koncesje na okres do 2014 r. na obrót paliwami gazowymi oraz na przesyłanie i dystrybucję paliw gazowych.

2005 Z dniem 1 stycznia 2005 r. została wyodrębniona Jednostka Klejów – SILEKOL sp. z o.o. W styczniu 2005 r. uzyskano certyfikat Zintegrowanego Systemu Zarządzania w zakresie działań na rzecz ochrony środowiska, poprawy warunków pracy i ochrony zdrowia pracowników (normy: PN-EN ISO 9001:2001, PN-N-18001:2004, PN-EN ISO 14001:1998). 7 lipca 2005 r. nastąpiło podpisanie umowy pomiędzy Skarbem Państwa a Naftą Polską S.A. o objęciu przez Skarb Państwa akcji o podwyższonym kapitale zakładowym Nafty Polskiej S.A. (tzw. Umowa subskrypcji prywatnej). 15 września 2005 r. nastąpiła zmiana akcjonariatu spółki. Z dniem zarejestrowania przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy podwyższonego kapitału zakładowego Nafty Polskiej S.A., który został pokryty przez Skarb Państwa aportem, w skład którego weszły 4.322.057 akcje imienne, stanowiących 80% kapitału zakładowego ZAK S.A. Ponadto w 2005 r. sprzedano licencję na know-how oraz projekt bazowy instalacji mechanicznej granulacji nawozów saletrzanych (dla klienta krajowego i zagranicznego). Podpisano również umowę przedwstępną na sprzedaż posiadanych przez ZAK S.A. 99% udziałów spółki SILEKOL sp. z o.o. Po pozytywnie zakończonym audycie oceniającym ZAK S.A. uzyskała akredytację usług laboratoryjnych świadczonych przez Jednostkę Usług Laboratoryjnych. W ramach prowadzonego procesu prywatyzacji spółki zarząd Nafty Polskiej S.A. podjął decyzję o dopuszczeniu do dalszego etapu następujących inwestorów: ANWIL S.A. i PCC AG. 19 grudnia 2005 r. zarząd spółki Nafta Polska S.A. podjął decyzję o udzieleniu firmie PCC AG prawa wyłączności na prowadzenie negocjacji handlowych dotyczących zbycia 80% akcji Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. w okresie od 09.01.2006 do 17.02.2006 roku. 30 grudnia 2005 r. SILEKOL sp. z o.o. została sprzedana PFLEIDERER GRAJEWO S.A. 3 kwietnia 2006 r. zgodnie z przyjętym programem prywatyzacji Wielkiej Syntezy Chemicznej podpisano umowę pomiędzy Naftą Polską S.A. a niemiecką spółką PCC AG o sprzedaży 80% akcji ZAK S.A. W czerwcu 2007 r. odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie, w którym po raz pierwszy mogli brać udział uprawnieni pracownicy, tj. właściciele akcji imiennych wpisani do Księgi Akcyjnej ZAK S.A. 27 października 2006 r. MSP podjęło decyzję o nieskierowaniu wniosku do Rady Ministrów o wyrażenie zgody na prywatyzację Zakładów Azotowych Kędzierzyn i Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach S.A. Powodem była zbyt niska cena sprzedaży (dotyczyło to obydwu spółek), a w przypadku ZAK zastrzeżenia NIK.

2007 W marcu 2007 r. zarząd ZAK opracował „List strategiczny”, w którym została zaprezentowana sytuacja spółki i perspektywy do roku 2012, ze wskazaniem na prywatyzację poprzez giełdę. W lipcu 2007 r. ZAK zakupiło akcje Mostostalu-Azoty S.A., stając się jego większościowym akcjonariuszem. Zespół zmienił nazwę na ZAK S.A. We wrześniu 2007 r. odchodzi z firmy prezes Bartłomiej Cząstkiewicz. Powodem tej zmiany był brak zgody MSP na giełdową procedurę prywatyzacji. Rok 2008 jest rokiem obchodów jubileuszu 60-lecia ZAK oraz zmian wizerunkowych (zmiana CI, nowa linia PR, IPO). 16 kwietnia 2008 r. Walne Zgromadzenie podpisało rekomendacje dla ścieżki giełdowej prywatyzacji. Lipiec 2008 r. Rada Nadzorcza Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. na podstawie rekomendacji zarządu spółki wybrała doradcę ds. prywatyzacyjnych. Do współpracy w przygotowaniu i przeprowadzeniu oferty publicznej zaproszono UniCredit CAIB Poland S.A. W okresie sierpień – grudzień 2008 r. Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. przygotowywały Prospekt Emisyjny, a 5 grudnia 2008 r. złożyły jego pierwszą wersję do Komisji Nadzoru Finansowego. 24 kwietnia 2009 r. Zakłady Azotowe Kędzierzyn zmieniają nazwę na ZAK Spółka Akcyjna. W 2010 r. zakończono i oddano do użytku największą w ostatnich latach branżową inwestycję w UE – budowę nowoczesnej instalacji do produkcji kwasu azotowego „TK V”. Powstała ona kosztem ponad 300 milionów złotych i zastąpiła przestarzałą linię „TK”. Inwestycja ta była odpowiedzią na restrykcyjne przepisy i wymogi środowiskowe stawiane zakładom przemysłowym przez UE. Instalacja spełnia wymagania najlepszych dostępnych technik (BAT), wpisuje się w politykę środowiskową firmy, redukuje emisję NOx, CO2 i pyłów do atmosfery oraz energo- i materiałochłonność procesów technologicznych, zwiększa zdolności produkcyjne instalacji, poprawia warunki pracy i daje oszczędności surowcowe. Włączenie TKV zagwarantowało ZAK ciągłość produkcji, unowocześniło park technologiczny spółki oraz zwiększyło jej dbałość o środowisko naturalne i bezpieczeństwo pracy. Ponadto w 2010 r. wybudowano i oddano do użytku nową Stację Uzdatniana Wody – SUW. Była to nowoczesna inwestycja towarzysząca budowie kwasu V, dzięki której został ograniczony negatywny wpływ firmy na środowisko. Jej koszt wyniósł ok. 80 mln zł. 2010 r. Oferta produktowa zostaje poszerzona o AdBlue®. Kosztem 6 mln zł ZAK S.A. uruchomiła nowoczesną instalację do produkcji AdBlue®. Audyt przeprowadzony przez VDA – właściciela marki AdBlue® – potwierdził wysoką jakość roztworu. 2010 r. ZAK został laureatem Godła „Teraz Polska”. 20 października 2010 r. na mocy umowy objęcia akcji ZAK S.A., Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A. stały się większościowym udziałowcem ZAK S.A. (52, 6% akcji). 16 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Opolu, VIII Wydział KRS, wydał postanowienie o wpisie podwyższenia kapitału zakładowego i związanych z tym zmian w Statucie ZAK S.A. do rejestru przedsiębiorców.